Nakładem wydawnictwa IPN ukazała się publikacja dr. Macieja Zakrzewskiego Niezależne Zrzeszenie Studentów (1980–1989)

 

fragmenty z publikacji:

 

Cechą młodzieży akademickiej zawsze była spontaniczna niechęć do ulegania odgórnym naciskom – ten instynkt wolności niezmiennie przysparzał wiele problemów rządzącym, niezależnie od miejsca, czasu i politycznego kontekstu.

Impulsem do dalszej aktywizacji środowiska studenckiego stały się wydarzenia związane ze strajkami na Wybrzeżu latem 1980 r. Studenci aktywnie wsparli strajkujących robotników Stoczni Gdańskiej im. Włodzimierza Lenina. W apelu skierowanym do władz 27 sierpnia 1980 r. studenci Uniwersytetu Gdańskiego poparli postulaty Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, ale także wysunęli własne żądania, m.in. przywrócenia autonomii szkolnictwa wyższego oraz powołania niezależnej organizacji studenckiej. Podpisanie tzw. porozumień sierpniowych umożliwiło utworzenie legalnie działającego i niezależnego od władz związku zawodowego. Rozwój ruchu związkowego był dla innych środowisk impulsem do upomnienia się o własne prawo do niezależnych form zrzeszania się.

2 września studenci Uniwersytetu Gdańskiego powołali do życia Tymczasowy Komitet Założycielski Niezależnego Zrzeszenia Studentów Polskich. Wkrótce podobne organizacje powstały na innych uczelniach w Gdańsku (Politechnice Gdańskiej, Akademii Medycznej), w gdyńskiej Wyższej Szkole Morskiej oraz w największych ośrodkach akademickich w kraju: w Warszawie (10 września), Poznaniu (12 września) i w Krakowie, na Uniwersytecie Jagiellońskim (15 września). Po miesiącu działania TKZ NZSP UG wydał ulotkę, w której pisano: „W ostatnich dniach sierpnia, pod wpływem wydarzeń w Trójmieście, zrodziła się inicjatywa powołania niezależnej organizacji studenckiej. Wkrótce na Uniwersytecie Gdańskim powołano Tymczasowy Komitet Założycielski tej organizacji, a w ślad za nim na większości uczelni wyższych w Polsce. Do dziś Komitety te nawiązały ze sobą współpracę dotyczącą przede wszystkim stworzenia wspólnego projektu statutu i wypracowania przyszłego programu działania”. Zakładano, że przyszła organizacja będzie miała charakter federacyjny i będzie walczyła o niezależność życia akademickiego. Na płaszczyźnie akademickiej celem było pozbawienie monopolu SZSP i stworzenie autentycznej organizacji studenckiej.