Zmarł ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski
9 stycznia 2024
9 stycznia 2024 r. zmarł ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski. Katolicki duchowny obrządków ormiańskiego i łacińskiego, pisarz, poeta i publicysta. Członek honorowy Stowarzyszenia NZS 1980.
W pierwszym dniu pogrzebu, w środę 17 stycznia 2024 roku, Msza święta żałobna będzie odprawiona w kościele parafialnym w Radwanowicach o godz. 12.00 (modlitwa różańcowa od godz. 11.30). Natomiast w czwartek, 18 stycznia 2024 roku, w kościele parafialnym w Radwanowicach o godz. 12.00 zostanie odprawiona Msza święta pogrzebowa, po niej zaś nastąpią obrzędy ostatniego pożegnania na cmentarzu parafialnym w Rudawie.
9 stycznia 2024 r. w Chrzanowie zmarł ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zaleski, działacz opozycji antykomunistycznej, kapelan podziemnej „Solidarności”, opiekun niepełnosprawnych – prezes Fundacji im. Brata Alberta, historyk Kościoła, zwolennik lustracji duchownych, publicysta, rzecznik upamiętnienia ofiar i potępienia sprawców ludobójstwa dokonanego na Kresach Wschodnich przez ukraińskich nacjonalistów.
Urodził się 7 września 1956 r. w Krakowie. W młodości był związany z parafią św. Mikołaja, jako ministrant, lektor i członek ruchu oazowego. Ruch Światło Życie stał się dla niego – jak sam wspominał – środowiskiem, które ukształtowało go i miało wpływ na wybór kapłańskiej drogi życiowej. W atmosferze wspólnoty oazowej wzrastał w wierze, uczył się osobowej relacji z Chrystusem, ale też odpowiedzialności za Kościół. Wybór drogi kapłańskiej był dla niego kontynuacją zaangażowania w życie Kościoła i podjęcia odpowiedzialności za Kościół.
Jego rodzina, zarówno ze strony matki – Teresy z Isakowiczów, jak i ojca – Jana Zaleskiego, pochodziła z Kresów Wschodnich. Ojciec i jego rodzina przeżyli rzeź, której dokonali banderowcy we wsi Korościatyn. W wakacje 1975 r. odbył wraz z ojcem podróż o charakterze duchowej pielgrzymki na Kresy Wschodnie, odwiedzając rodzinne strony. Ta podróż wpłynęła na jego świadomość historyczną i późniejsze zaangażowanie na rzecz prawdy o zbrodniach zarówno nacjonalistów ukraińskich, jak i zbrodniach sowieckich. Ukształtowała też świadomość strat kulturowych narodu polskiego oraz bolesnych losów osób, które pozostały na terenach wcielonych do Związku Sowieckiego i tych, które musiały je opuścić.
W rodzinie przodków ks. Tadeusza splatały się trzy narodowości i trzy obrządki: ormiański, greckokatolicki i rzymskokatolicki. W rodzinie matki byli też duchowni, m.in. arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego Izaak Mikołaj Isakowicz (1824-1901). Z kolei siostra jego matki Krystyna (s. Miriam) Isakowicz wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, założonego w Laskach przez bł. Matkę Elżbietę Różę Czacką. On połączył w swojej pracy duszpasterskiej zaangażowanie na rzecz obu wspomnianych obrządków, od 2001 r. posługując również wyznawcom obrządku ormiańskiego.
Świecenia kapłańskie przyjął w 1983 r. z rąk kard. Franciszka Macharskiego. Przygotowywał się do nich w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej z dwuletnią przerwą, gdyż zaraz po wstąpieniu do seminarium w 1975 r., został wcielony do wojska. Pobór alumnów do zasadniczej służby był represją ze strony władz wymierzoną w Kościół katolicki i jego niepokornych hierarchów. Alumn Tadeusz trafił do jednostki w Brzegu. Pobyt utwierdził go w przekonaniu o słuszności opozycyjnych działań podejmowanych wobec władz komunistycznych. Po powrocie do seminarium nawiązał kontakt ze środowiskami opozycyjnymi, m.in. środowiskiem podziemnego pism „Krzyż Nowohucki”, środowiskiem Studenckiego Komitetu Solidarności, lubelskim środowiskiem „Spotkania”. Pisał artykuły dotyczące m.in. tematów Kresów Wschodnich i zakłamanych faktów z historii Polski. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, jako diakon parafii św. Mikołaja w Chrzanowie, włączył się w pomoc rodzinom internowanych, m.in. w przekazywanie środków finansowych. Kolportował też i przerzucał drugoobiegowe pisma.
W latach 80. ks. Tadeusz zaangażował się w pracę duszpasterską na rzecz środowisk opozycyjnych. Ważną postacią okazał się w tym względzie ks. Kazimierz Jancarz – wikariusz nowohuckiej parafii Mistrzejowice i nieformalny kapelan „Solidarności”. Ksiądz Tadeusz regularnie przyjeżdżał do Mistrzejowic, by wspierać działania ks. Jancarza. Uczestniczył w czwartkowych mszach świętych za ojczyznę, koncelebrował je, wygłaszał kazania, spowiadał, głosił rekolekcje dla środowisk opozycyjnych.
Wspierał też posługę drugiego z ważnych dla niego kapłanów – ks. Adolfa Chojnackiego, proboszcza parafii Stary Bieżanów w Krakowie, który w 1985 r. udostępnił pomieszczenia parafialne i zezwolił na zorganizowanie protestu głodowego w akcie sprzeciwu wobec represjonowania działaczy „Solidarności”. W wolnej Polsce ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski właśnie tym dwóm odważnym i niezłomnym kapłanom dedykował książkę „Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej” (Kraków 2007), która była efektem jego prac badawczych oraz apelem o lustrację w Kościele katolickim.
Z powodu zaangażowania i wsparcia środowisk opozycyjnych ks. Tadusz był represjonowany przez aparat bezpieczeństwa. W 1985 r. dwukrotnie podjęto zamach na jego życie, najpierw w rodzinnej kamienicy w centrum Krakowa, następnie na terenie Woli Justowskiej, gdzie został przeniesiony po pierwszym nieudanym ataku „nieznanych sprawców”. Nie wpłynęło to jednak na zahamowanie jego aktywności. Finałem opozycyjnej działalności ks. Tadeusza było duchowe wsparcie strajkujących robotników huty im. Lenina w Nowej Hucie, w maju 1988 r. Wówczas na prośbę ks. Jancarza odprawił na terenie huty mszę świętą i pozostał z hutnikami aż do pacyfikacji, stając się jedną z ofiar represyjnych działań władz.
Ponadto w 1987 r. był współzałożycielem Fundacji im. Brata Alberta, zajmującej się osobami upośledzonymi umysłowo, prowadzącej schronisko w podkrakowskich Radwanowicach, której praca rozwinęła się w kolejnych dziesięcioleciach w skali całej Polski.
Na działalność i postawę ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego – jak sam wspominał – miały wpływ trzy postaci: doktor Judym – bohater powieści „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego, brat Albert – Adam Chmielowski (powstaniec, malarz, opiekun biednych i bezdomnych) oraz kard. Karol Wojtyła – Jan Paweł II. Do tych postaci odwoływał się w posłudze duszpasterskiej i działalności społecznej, i wydaje się, że w jakiejś mierze z tymi postaciami utożsamiał się, czy też czerpał wzorzec. Na wzór doktora Judyma cechowały go radykalizm oraz bezkompromisowość, a w niektórych działaniach także osamotnienie. Na wzór brata Alberta – zaangażowanie na rzecz wolności ojczyzny oraz otwartość na sprawy potrzebujących i wykluczonych. Na wzór kard. Wojtyły – troska o dobro Kościoła, uporczywe wzywanie do prawdy i dialogu, a przy tym posłuszeństwo wobec decyzji przełożonych, mimo poczucia niezrozumienia intencji, którymi się kierował.
W 2006 r. za działalność opozycyjną ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Cztery lata później otrzymał nagrodę Kustosza Pamięci Narodowej, przyznawaną przez Instytut Pamięci Narodowej w dowód uznania za zasługi w upamiętnianiu historii narodu polskiego.
Tekst Łucja Marek
Tadeusz Isakowicz-Zaleski, ks., ur. 7 IX 1956 w Krakowie, zm. 9 I 2024 r. w Chrzanowie. 1967-1973 członek ZHP. 1975-1983 alumn Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie, w 1983 święcenia kapłańskie.
1975-1977 wcielony na 2 lata do specjalnej jednostki wojskowej dla kleryków w Brzegu Opolskim: w 1976 uczestnik głodówki przeciwko zakazowi posiadania gazet i książek religijnych, w toku służby osadzony na 56 dni w areszcie za uchybienia dyscyplinie (w konsekwencji przedłużenie służby o 2 mies.). 1978-1981 kolporter wydawnictw niezależnych w Papieskiej Akademii Teologicznej, od 1979 działacz opozycji, współpracownik SKS, Chrześcijańskiej Wspólnoty Ludzi Pracy.
W 1981 wybrany do samorządu seminaryjnego, za próbę przekształcenia samorządu w autentyczną reprezentację studencką, po V roku niedopuszczony do święceń kapłańskich i dyscyplinarnie skierowany na praktykę w parafii w Chrzanowie (1981-1983). 1978-1989 autor w niezależnych „Spotkaniach” i „Hutniku”, współredaktor, publicysta „Krzyża Nowohuckiego”. W 1981 animator, współorganizator wspólnoty Wiara i Światło w Krakowie.
W 1983 skierowany na studia do papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie, jednak władze odmówiły mu zgody na wyjazd. 1983-1991 kapelan wspólnot „Wiara i Światło” i duszpasterz osób niepełnosprawnych umysłowo w Krakowie, 1984-1989 duszpasterz w założonym w 1982 przez ks. Kazimierza Jancarza Duszpasterstwie Ludzi Pracy przy parafii św. Maksymiliana Kolbego w Krakowie-Mistrzejowicach, współorganizator Mszy za Ojczyznę, Tygodni Kultury Chrześcijańskiej; wykładowca Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego im. kard. Stefana Wyszyńskiego tamże. 2-krotnie napadnięty przez nieznanych sprawców: 6 IV 1985 brutalnie pobity w kamienicy, gdzie mieszkali jego rodzice, w nocy 3/4 XII 1985 w klasztorze w Woli Justowskiej, napastnicy zarzucili mu pętlę na szyję, zakneblowali i próbowali uprowadzić. W 1987 współtwórca Fundacji im. św. Brata Alberta, od 1989 prezes. W IV-V 1988 kapelan strajku w Hucie im. Lenina, po pacyfikacji zatrzymany na kilka godzin. Od II 1989 Honorowy Członek „S” HiL.
Od 2000 duszpasterz Ormian w Krakowie, od 2002 w Polsce. Od 2001 prezes Oświatowego Towarzystwa Integracyjnego w Radwanowicach.
Autor tomików wierszy: ”Oblężenie” (1981), ”Wspomnienia” (1985), ”Morze Czerwone” (1987), ”Świętych obcowanie” (1993), ”Wiersze” (2006), wielu artykułów historycznych, książek, m.in.: ”Biskup ormiański Izaak Isakowicz „Złotousty”” (2001), ”Słownik biograficzny duchownych ormiańskich w Polsce” (2001), ”Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej” (2007), ”Moje życie nielegalne” (2008), ”Przemilczane ludobójstwo na Kresach” (2008). Od 2007 felietonista Gazety Polskiej.
Kawaler Orderu Uśmiechu (1997); w 1997 otrzymał od kard. Franciszka Macharskiego tytuł kanonika honorowego archidiecezji krakowskiej za pracę z osobami niepełnosprawnymi (w 2006 zrezygnował z tytułu w proteście przeciwko pomówieniom pod swoim adresem); odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1999, odmówił przyjęcia go z rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2006), Nagrodą Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica „za odwagę w występowaniu w obronie podstawowych wartości i prawd nawet wbrew zdaniu i poglądom większości” (2007), Nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej (2011).
Mateusz Konczal